Α. Σαμαράκη, Το ποτάμι.

Ένα μήνυμα για την ειρήνη

Της Πετρίδου Διαλεχτής

Συγγραφέας: Αντώνης Σαμαράκης

Λογοτεχνικό γένος: Πεζογραφία

Κειμενικό είδος: Διήγημα από τη Συλλογή Διηγημάτων "Ζητείται Ελπίς"

Εκδοτικός οίκος: Ψυχογιός

Χρονολογία έκδοσης: 13 Ιουνίου 2013

Το διήγημα «ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ» - διήγημα φανταστικό ή πλαστό µε μοντέρνα στοιχεία -είναι το τρίτο από τα δώδεκα διηγήματα της συλλογής «ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΕΛΠΙΣ», της πρώτης λογοτεχνικής δημιουργίας του Α. Σαµαράκη – που πρωτοεκδόθηκε το 1954 µε αλλεπάλληλες έκτοτε εκδόσεις.

Στις δυο όχθες ενός ποταμού έχουν στρατοπεδεύσει οι αντίπαλοι στρατοί που για δυόμισι ολόκληρα χρόνια πολεμούσαν μεταξύ τους. Όμως, τις τρεις τελευταίες εβδομάδες μένουν άπραγοι, ακούγοντας τα νερά του ποταμού ανοιξιάτικα να κυλούν ανάμεσά τους, αλλά χωρίς να μπορούν να πλησιάσουν σ’ αυτό. Τρεις που θέλησαν να το πλησιάσουν, για να πλυθούν στα καθαρά νερά του, σκοτώθηκαν. Γι’ αυτό και εκδόθηκε διαταγή από το διοικητή της μεραρχίας να μην πλησιάσει κανείς το ποτάμι σε απόσταση μικρότερη από διακόσια μέτρα. Ο ήρωας του διηγήματος, όμως, αποφάσισε, παρά τη διαταγή, να πάει στο ποτάμι για να απολαύσει ένα μπάνιο. Μάλιστα το βράδυ στ’ όνειρό του βλέπει τον εαυτό του γυμνό να στέκεται δίπλα στην όχθη του ποταμού, που μεταμορφώθηκε σε μια όμορφη γυναίκα που τον περίμενε γυμνή. Όταν το πρωί ξύπνησε βαλαντωμένος, με το αίσθημα της απελπισίας πια έντονο στην ψυχή του, αποφάσισε να πραγματοποιήσει το σκοπό του. Έτσι, πήγε στο ποτάμι και, αφού άφησε τα ρούχα του και το ντουφέκι του στη ρίζα ενός δέντρου, με πολλές προφυλάξεις μπήκε στο νερό. Κολυμπούσε για κάποια ώρα απολαμβάνοντας το μπάνιο σαν παιδί, ώσπου ξαφνικά είδε το κεφάλι κάποιου άλλου που κολυμπούσε κι εκείνος. Και ο άλλος τον αντιλήφθηκε και για κάποια στιγμή κοιτάζονταν αμίλητοι, χωρίς να μπορούν να καταλάβουν αν ήταν φίλοι ή εχθροί. Ένα φτέρνισμα, μια βρισιά και αποκαλύφθηκε η εχθρότητα. Όταν είδε τον άλλο να βγαίνει κολυμπώντας βιαστικά, κολύμπησε γρήγορα προς την όχθη, πήρε το ντουφέκι του, τον σημάδεψε, αλλά τελικά δεν πυροβόλησε. Σκέφτηκε πως ήταν απλώς δυο άνθρωποι που το ποτάμι τους ένωνε… Άραγε ο αντίπαλος θα αντιδρούσε με τον ίδιο τρόπο; Θα χαμήλωναν και οι δύο νέοι τα όπλα τους για να συνεχίσουν να ζουν;

Ο συγγραφέας λοιπόν, μεταφέρει τις ιδέες και τα μηνύματά του στον αναγνώστη όχι µε τρόπο διδακτικό, αλλά συμβολικά, έμμεσα και διακριτικά, αλλά και συνάμα ειρωνικά. Ο ανώνυμος στρατιώτης δεν είναι ο ήρωας του πολέμου, αλλά ο αντιήρωας ενός παράλογου ειρηνικού «διαλείµµατος». Είναι το τραγικό άτομο που τολμάει συνειδητά να καταγγείλει την αλλοτρίωση του πολέμου. Το αίτημα της ειρήνης και της συναδέλφωσης είναι οι βασικές ιδέες που πηγάζουν από το διήγημα αυτό του Σαμαράκη. Μέσα στη σύγχυση που ζει ο σύγχρονος άνθρωπος, η ελπίδα για αδελφοσύνη είναι το µόνο στήριγμά του. Ο συγγραφέας συνεχώς τονίζει ότι ο άνθρωπος δεν ενεργεί με βάση τα θέλω και τα πρέπει του, αλλά οι ανώτεροι και οι διαταγές ορίζουν τα βήματά του. Αντίθετα, το μίσος κυριαρχεί και διαποτίζει τις ψυχές, εμποδίζοντας τη συναδέλφωση των λαών και κατ’ επέκταση την ειρηνική συμβίωση. Γενικότερα, προβάλλεται η ανθρωπιά και τα δικαιώματα του ανθρώπου για ελευθερία, για ειρήνη και για κοινωνική δικαιοσύνη. Στόχος του διηγήματος είναι να τονίσει πως οι έννοιες «ζωή» και «σεβασμός» καταβαραθρώνονται, όταν εθνικοί, θρησκευτικοί, πολιτισμικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί λόγοι χωρίζουν τους ανθρώπους οδηγώντας τους σε ρήξεις.

Επομένως, προτείνω ανεπιφύλακτα αυτό το καταπληκτικό αντιπολεμικό διήγημα και φυσικά όλο το βιβλίο «Ζητείται Ελπίς» που εμπεριέχει τη συλλογή διηγημάτων του λογοτέχνη. Σ’ αυτό παρουσιάζονται δώδεκα τραγικές ιστορίες, με τους ήρωες να αναζητούν απεγνωσμένα ένα «φως» στη ζωή τους. Η ελπίδα είναι δίπλα τους, όμως εκείνοι αποδεικνύονται ανήμποροι(;) ανθρωπιστές...Πρόκειται για συγκινητικές ιστορίες που σου δίνουν δύναμη, έτσι ώστε να ευαισθητοποιηθείς σχετικά με τα διαχρονικά προβλήματα που βασανίζουν τους ήρωες των διηγημάτων του βιβλίου!