Μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη στη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης
Η εισαγωγή σε Νομική σχολή αποτελεί για πολλούς υποψηφίους του
Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών ένα όνειρο και έναν υψηλό στόχο. Στο
πλαίσιο του προγράμματος Αγωγής Σταδιοδρομίας που υλοποιείται φέτος στο Λύκειο
Χορτιάτη μάς δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσουμε τη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Κατά την επίσκεψή μας που πραγματοποιήθηκε στις
7-12-22 με συνοδό την εκπαιδευτικό του Λυκείου κα Χρυσούλα Δρίτσαρη μας
υποδέχθηκε ο αναπληρωτής καθηγητής του Τομέα Εμπορικού και Οικονομικού
Δικαίου της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Ρήγας Γιοβαννόπουλος. Μετά από την
ευγενική πρόσκλησή του είχαμε την ευκαιρία να βιώσουμε εκ του σύνεγγυς μια
πανεπιστημιακή παράδοση παράλληλα με τους προπτυχιακούς φοιτητές της Σχολής.
Στη συνέχεια είχαμε τη δυνατότητα να ξεναγηθούμε στην εξαιρετική βιβλιοθήκη της
Νομικής Σχολής από την υπεύθυνη κ. Ελένη Γιαννίτσιου, η οποία μας παρουσίασε τη
θεματική Βιβλιοθήκη του Τμήματος Νομικής. Η βιβλιοθήκη λειτουργεί από το
ακαδημαϊκό έτος 1998-1999, στον τρίτο όροφο του κτιρίου της Νομικής Σχολής και
διαθέτει πλουσιότατη συλλογή με περισσότερους από 100.000 τόμους
ελληνόγλωσσων και αλλόγλωσσων βιβλίων και περιοδικών και πρόσβαση σε εθνικές
και αλλοδαπές βάσεις δεδομένων.
Ακολούθως, ο κ. Γιοβαννόπουλος μας παραχώρησε πρόθυμα μια εξαιρετικά
ενδιαφέρουσα συνέντευξη για τις επαγγελματικές ευκαιρίες ενός αποφοίτου της
Σχολής, το πρόγραμμα σπουδών της, για τις υπόλοιπες Σχολές Νομικής που
λειτουργούν στην Ελλάδα και τέλος για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανταλλαγών για
σπουδές και πρακτική άσκηση «ΕΡΑΣΜΟΣ».
Η Νομική Σχολή αποτελεί μια πολυπόθητη επιλογή πολλών μαθητών της Γ´ τάξης
του λυκείου και μάλιστα για πολλούς τη μοναδική. Η επιλογή αυτή δεν είναι
αδικαιολόγητη, κατά την άποψη του κ. Γιοβαννόπουλου, καθώς πρόκειται για μία
ευρεία επιστήμη που προσφέρει ικανό εύρος επαγγελματικών επιλογών. Κανένα
πανεπιστημιακό πτυχίο σήμερα δεν εγγυάται από μόνο του ούτε την πλήρη
απασχόληση, πολλώ δε μάλλον την επαγγελματική επιτυχία, σε αντίθεση με ό,τι
συνέβαινε σε άλλες εποχές, αναμφίβολα όμως, το πτυχίο νομικής παρέχει συγκριτικά
περισσότερες επαγγελματικές επιλογές.
«Ποια είναι τα επαγγέλματα που μπορεί να ασκήσει ένας απόφοιτος Νομικής;»
Η συντριπτική πλειοψηφία των αποφοίτων της Νομικής Σχολής γίνονται δικηγόροι,
γεγονός που προϋποθέτει πτυχίο νομικής και τουλάχιστον δεκαοκτάμηνη πρακτική
άσκηση του επαγγέλματος, όχι μόνο σε δικηγορικά γραφεία και νομικές εταιρίες,
όπως συνέβαινε παλιότερα, αλλά και σε άλλους φορείς (λ.χ. δικαστικά γραφεία
Ν.Σ.Κ., Δικαστήρια, Δικηγορικούς Συλλόγους, κτηματολογικά γραφεία ή
υποθηκοφυλακεία κτλ.). Κατόπιν ο ασκούμενος δικηγόρος καλείται να συμμετάσχει
σε Πανελλήνιο Διαγωνισμό υποψηφίων δικηγόρων, στον οποίο πρέπει να επιτύχει
προκειμένου να μπορεί να διοριστεί ως δικηγόρος, αποκτώντας άδεια ασκήσεως του
δικηγορικού λειτουργήματος. Ο δικηγόρος μπορεί να εργαστεί είτε ατομικά είτε στο
πλαίσιο κάποιας δικηγορικής εταιρείας, είτε ως εταίρος, είτε ως συνεργάτης αυτής.
Μια ακόμα επαγγελματική επιλογή–που τελευταία είναι ιδιαίτερα προσφιλής και γι’
αυτό το λόγο έχει καταστεί δυσεπίτευκτη λόγω του μεγάλου ανταγωνισμού υψηλού
γνωστικού επιπέδου υποψηφίων στο σχετικό διαγωνισμό εισαγωγής στην Εθνική
Σχολή Δικαστών είναι αυτή του δικαστή ή του εισαγγελέα. Η επιλογή αυτή
προϋποθέτει πτυχίο νομικής σχολής, τη συμπλήρωση του ηλικιακού ορίου των 28
ετών, καθώς και ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα άσκησης δικηγορίας ή άλλης
ισοδύναμης απασχόλησης . Η φοίτηση στην Εθνική Σχολή Δικαστών οποία διαρκεί
δεκαέξι μήνες. Το συγκεκριμένο λειτούργημα, το οποίο έχει το προνόμιο της
ισοβιότητας, αποτελεί ποθητή επιλογή πολλών πτυχιούχων νομικής, αφού παρέχει
κύρος και σταθερές και υψηλές αποδοχές, τα οποία αυξάνουν με την ιεραρχική
εξέλιξη.
Η τρίτη κατά σειρά επιλογή είναι να ακολουθήσει κανείς το επάγγελμα του
συμβολαιογράφου, που επίσης προαπαιτεί πτυχίο νομικής και επιτυχή συμμετοχή σε
διαγωνισμό Συμβολαιογράφων. Ο συμβολαιογράφος είναι άμισθος δημόσιος
λειτουργός με υπεύθυνα καθήκοντα. Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι ο μόνος νομικός
(εκτός από τους δικαστές) που δικαιούται να κατέχει και να χρησιμοποιεί κυκλική
σφραγίδα του ελληνικού κράτους ως συμβολαιογραφική σφραγίδα.
Μία ακόμα επιλογή ενός αποφοίτου νομικής σχολής είναι η εισαγωγή στο Νομικό
Συμβούλιο του Κράτους, μια συνταγματικά προβλεπόμενη ενιαία ανώτατη αρχή με
αρμοδιότητα τη δικαστική υποστήριξη και εκπροσώπηση του Δημοσίου.
Μια επιπλέον, επιλογή, που προέκυψε σχετικά πρόσφατα και, βέβαια, δεν αποτελεί
κατά κυριολεξία νομικό επάγγελμα, είναι η δραστηριότητα του διαμεσολαβητή.
Πρόκειται ουσιαστικά για τον άνθρωπο που συμμετέχει και συνδράμει στην
προσπάθεια των αντιδίκων να βρουν μία συμβιβαστική επίλυση μιας δεκτικής
διαμεσολάβησης ιδιωτικής διαφοράς, προτού να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη. Ο
διαμεσολαβητής δεν υποχρεούται να είναι κάτοχος πτυχίου νομικής, η πλειονότητα
όμως των διαμεσολαβητών είναι δικηγόροι.
Δεν είναι λίγοι οι απόφοιτοι των νομικών σχολών που ακολουθούν άλλες
επαγγελματικές οδούς, όπως την απασχόληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή σε Διεθνείς
Οργανισμούς ή Δικαιοδοτικά Όργανα, σε φορείς και δικηγορικούς συλλόγους του
εξωτερικού, στο διπλωματικό σώμα, σε δημόσιες υπηρεσίες, σε ΟΤΑ, στη
δημοσιογραφία κ.α.
Σε όλα αυτά τα επαγγέλματα, ακόμη και τα μη ακραιφνώς νομικά, οι νομικές γνώσεις
αποτελούν, αν όχι απολύτως αναγκαίο, πάντως πολύτιμο εφόδιο. Ας μην ξεχνούμε ότι
ζούμε σε μια κοινωνία, της οποίας η δομή και η λειτουργία βασίζεται σε κανόνες
δικαίου, και κάθε μας ενέργεια έχει σχεδόν πάντα νομικές συνέπειες.
«Ποια είναι τα είδη δικαίου με τα οποία μπορεί να ασχοληθεί ένας απόφοιτος νομικής
σχολής;»
Το πτυχίο νομικής δεν παρέχει τυπικά κάποια εξειδίκευση σε κάποιον κλάδο του
δικαίου. Είναι ένα γενικό πτυχίο. Εξειδίκευση παρέχουν τα μεταπτυχιακά διπλώματα
ειδίκευσης. Οι ελληνικές νομικές σχολές διαιρούνται σε τομείς, καθένας από τους
οποίους θεραπεύει ένα ειδικότερο γνωστικό αντικείμενο της Νομικής Επιστήμης. Στη
Νομική Σχολή του Α.Π.Θ. υπάρχει λ.χ. ο Τομέας εμπορικού και οικονομικού δικαίου
στον οποίο ανήκω και ο ίδιος, ο τομέας Αστικού, Αστικού Δικονομικού και
Εργατικού Δικαίου, Ποινικού Δικαίου και Εγκληματολογίας, Δημοσίου Δικαίου κτλ.
«Τι μεταπτυχιακά μπορεί να ακολουθήσει ένας απόφοιτος νομικής σχολής;»
Κάθε τομέας προσφέρει το δικό του μεταπτυχιακό. Ακόμη, προσφέρονται κάποια
εξειδικευμένα διατομεακά, διατμηματικά ή διαπανεπιστημιακά μεταπτυχιακά, στα
οποία συμπράττουν περισσότεροι τομείς ή Τμήματα/Σχολές (λ.χ. Νομική και Σχολή
Επιστημών Υγείας)ή Πανεπιστήμια. Επίσης, υπάρχουν μεταπτυχιακά προγράμματα
συνεργασίας ελληνικών πανεπιστημίων με πανεπιστήμια του εξωτερικού. Το
μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης δεν είναι τυπικά αναγκαίο. Πολλοί δικηγόροι,
ιδιαίτερα της προηγούμενης γενιάς, διέπρεψαν δίχως κάποιο μεταπτυχιακό δίπλωμα ή
χωρίς διδακτορική διατριβή. Αυτό, βέβαια, στο σύγχρονο εξειδικευμένο κόσμο
παρίσταται ολοένα δυσκολότερο.
«Ποιες νομικές σχολές υπάρχουν στην Ελλάδα και ποιες οι διαφορές τους;»
Υπάρχουν τρεις(3) νομικές σχολές στην Ελλάδα, στις πόλεις Αθήνα, Θεσσαλονίκη
και Κομοτηνή. Κάποτε υπήρχε η σκέψη ίδρυσης μίας τέταρτης νομικής σχολής, αλλά
ναυάγησε, θα έλεγα ευτυχώς, καθώς όλα τα νομικά επαγγέλματα είναι κορεσμένα.
Κάθε σχολή διαμορφώνει το δικό της πρόγραμμα σπουδών και έχει το δικό της
διδακτικό προσωπικό. Οι μεταξύ τους διαφορές εντοπίζονται κυρίως σε αυτά τα δύο
στοιχεία, πέραν φυσικά του διαφορετικού βαθμού εισαγωγής που είναι αυτό που
κυρίως απασχολεί τους υποψηφίους. Πάντως, ένας νομικός μπορεί να διαπρέψει
ανεξάρτητως της σχολής που έχει αποφοιτήσει. Επομένως η φοίτηση σε
συγκεκριμένη Νομική Σχολή δεν αποτελεί περιοριστικό παράγοντα στην εύρεση και
άσκηση νομικού επαγγέλματος.
«Τι ισχύει για τις νομικές σχολές της Κύπρου;»
Στην Κύπρο ισχύει ένα διαφορετικό θεσμικό πλαίσιο, καθώς υπάρχουν και ιδιωτικά
και δημόσια πανεπιστήμια με νομικές σχολές.
Εξάλλου επειδή το ελληνικό δίκαιο παρουσιάζει διαφορές σε σχέση με το Κυπριακό,
εάν ένας απόφοιτος νομικής της Κύπρου θέλει να εργαστεί στην Ελλάδα, θα πρέπει
να αναγνωρίσει το πτυχίο του με κάποια ειδική διαδικασία που ελέγχεται από έναν
φορέα του ελληνικού κράτους και συγκεκριμένα από τον ΔΟΑΤΑΠ. Έτσι το πτυχίο
αναγνωρίζεται ως ισότιμο με αυτό ενός ελληνικού ΑΕΙ και παρέχει τα ίδια
επαγγελματικά δικαιώματα. Αντίστοιχη διαδικασία ισχύει και για την αναγνώριση
των πτυχίων νομικής που προέρχονται από πανεπιστήμια τρίτων χωρών. Σήμερα,
πάντως, στο επίπεδο της Ε.Ε. υπάρχει και κινητικότητα στο πεδίο των
επαγγελματιών. Λ.χ. ένας δικηγόρος κράτους μέλους της Ε.Ε. μπορεί, υπό κάποιες
προϋποθέσεις, να ασκήσει δικηγορία σε άλλο κράτος μέλος.
«Η Νομική Σχολή του ΑΠΘ προσφέρει ευρωπαϊκά προγράμματα στους φοιτητές της;»
Η Νομική Σχολή του ΑΠΘ συμμετέχει στο ενιαίο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Erasmus+.
Το πρόγραμμα αυτό προσφέρει, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα σε φοιτητές και
φοιτήτριες να πραγματοποιήσουν ένα μέρος των προπτυχιακών σπουδών τους στο
εξωτερικό.
Ο καθηγητής κ. Γιοβαννόπουλος μας φιλοξένησε εγκάρδια δίνοντάς μας πολλές και
πολύτιμες για εμάς πληροφορίες και τον ευχαριστούμε θερμά για αυτό. Κυρίως μας
έδειξε τις επαγγελματικές προοπτικές που προσφέρει το πτυχίο νομικής, τονίζοντάς
μας ότι ακόμη και σε εποχές επαγγελματικού κορεσμού πάντα υπάρχει χώρος και
ζήτηση για τους ικανούς και τους άξιους και ιδίως για όσους συνδυάζουν ειδική
γνώση με αίσθημα ευθύνης και επαγγελματισμό. Σε τελική ανάλυση η νομική
επιστήμη επιτελεί και μια ύψιστη κοινωνική λειτουργία. Όπως χαρακτηριστικά
τόνισε: «Καμία κοινωνία δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς δίκαιο και χωρίς
αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης». Αυτά είναι και τα θεμέλια της πολιτικής
ελευθερίας των ανθρώπων. Ο καθηγητής κ. Γιοβαννόπουλος ολοκλήρωσε την
συνέντευξή του με το παράδειγμα του γερμανού μυλωνά που απάντησε αγέρωχα στις
απειλές του ηγεμόνα που εποφθαλμιούσε το μύλο του με την περίφημη φράση:
«Υπάρχουν δικαστές στο Βερολίνο»!
Συνέντευξη: Κατερίνα Ανδρεδάκη και Αλέξανδρος Κέκος