Της Μερόπης Κουγιουμτζόγλου
Αδιαμφισβήτητα τα όρια μεταξύ εθνισμού και εθνικισμού είναι λεπτά. Το φαινόμενο ανάμιξης εθνικών ταυτοτήτων τα τελευταία χρόνια έχει γιγαντωθεί, καθώς τα νέα προσφυγικά κύματα είναι μεγαλύτερα από ποτέ. Σε αυτό το σημείο πολλοί απορούν αν είναι δυνατό να συνυπάρχουν οι έννοιες της εθνικής συνείδησης, του διεθνισμού και της ειρήνης. Προσωπικά πιστεύω πως ναι, όμως όχι εύκολα.
Βασική προϋπόθεση για την επίτευξη μιας κοινωνίας που διατηρεί την εθνική της ταυτότητα αλλά ταυτόχρονα διαφυλάσσει την παγκόσμια ευημερία είναι το ξεκαθάρισμα των εννοιών του υγιούς πατριωτισμού-εθνισμού από τη μία και του επικίνδυνου εθνικισμού από την άλλη. Η εθνική συνείδηση είναι αδήριτη ανάγκη να καλλιεργείται μέσα από το πρίσμα του σεβασμού και της ισότητας. Η αφοσίωση στα εθνικά ιδεώδη δεν πρέπει να συμπίπτει με την περιφρόνηση και τη στάση ανωτερότητας. Η απόλυτη και αυθαίρετη αντιμετώπιση του έθνους φέρνει μόνο συγκρούσεις.
Παρότι ο συνδυασμός του εθνικού στοιχείου και της διεθνούς ειρήνης είναι δυνατός, απαιτείται μια κοινωνική μεταστροφή. Είναι κρίσιμο να εγκαταλειφθεί η αντίληψη ότι οι νεοεισερχόμενοι σε ένα κράτος προκαλούν απώλειες στο εθνικό στοιχείο. Μια κοινωνία που προσαρμόζεται και χρησιμοποιεί μια πληθυσμιακή αλλαγή, για να ρίξει φως στα συνολικά της προβλήματα αλλά και ως δημιουργική ευκαιρία του εκδημοκρατισμού της είναι μια κοινωνία πιο ωφέλιμη για όλους, και τους ξένους και τον γηγενή πληθυσμό. Σε αυτό το πλαίσιο οι διεθνείς πληθυσμιακές ανακατατάξεις μπορούν να αποτελέσουν αφορμή ενδυνάμωσης των εθνικών ταυτοτήτων, καθώς δίνουν τη δυνατότητα πολιτισμικού διαλόγου. Είναι ευλογοφανές άλλωστε πως ο ελληνικός πολιτισμός έχει ενσωματώσει και ενστερνιστεί σημαντικά κομμάτια πολιτισμού από τα γειτονικά κράτη.
Φυσικά μια κοινωνία για να μπορέσει να διατηρήσει το εθνικό φρόνημα μακριά από εθνικιστικές αντιλήψεις χρειάζεται παιδεία. Απαραίτητα είναι οι πολίτες να εξέρχονται από το εκπαιδευτικό σύστημα έχοντας χαραγμένες στο μυαλό τους τις έννοιες του σεβασμού, της αλληλεγγύης και της ελευθερίας. Επιπλέον, είναι κρίσιμο μαθήματα όπως η ιστορία, να μην αναζωπυρώνουν τα εθνικιστικά αισθήματα διδάσκοντας μόνο διαφορές. Είναι καιρός η ιστορία να φωτίσει τις περιόδους της ειρήνης και της διεθνούς διάδρασης.
Σε αυτό το πλαίσιο γίνεται φανερό πως πολλές κοινωνίες δεν είναι πνευματικά και κοινωνικά έτοιμες να διατηρήσουν τα εθνικά τους στοιχεία χωρίς να προκαλούν προβλήματα στις προσπάθειες άλλων κρατών. Όμως με τις κατάλληλες αλλαγές και χρησιμοποιώντας τα μέσα και τα εφόδια που είναι διαθέσιμα είναι δυνατόν στο παγκόσμιο στερέωμα να διατηρηθεί μια ειρήνη χωρίς να καταργηθούν οι διαφορές και η μοναδικότητα του κάθε έθνους.