Σύγχρονες μορφές αλλοτρίωσης

Της Κατερίνας Ψαρρά

Ο άνθρωπος του 21ου αιώνα δεν είναι πραγματικά ελεύθερος, αλλά υποδουλωμένος στις ανάγκες του. Οι σύγχρονες κοινωνίες δεν δίνουν βάση στην ψυχική ελευθερία και οι άνθρωποι πλήττονται από διάφορες μορφές αλλοτρίωσης . Κατ’ αυτό τον τρόπο απομακρύνονται από την αυτό-ολοκλήρωσή τους και από την επίτευξη της πνευματικής ελευθερίας τους.

Οι σύγχρονοι πολίτες αλλοτριώνονται από τις συνθήκες ζωής που υπάρχουν στα αστικά κέντρα. Ο συνωστισμός, η ανωνυμία, η μαζοποίηση και η κακοποίηση της αισθητικής διαβρώνουν τις ανθρώπινες σχέσεις, επεκτείνουν το άγχος και ευνοούν την εκδήλωση ψυχικών διαταραχών. Οι διαπροσωπικές σχέσεις χαρακτηρίζονται από τυπικότητα που φτάνει μέχρι την αδιαφορία, αφού ο κυνισμός και ο αμοραλισμός παρεμποδίζουν το πλησίασμα των ψυχών.

Το υλιστικό και καταναλωτικό πλαίσιο ζωής είναι ακόμα ένας κύριος παράγοντας αλλοτρίωσης του ανθρώπου. Η θεοποίηση του κέρδους και η συνεχής ανάγκη για περισσότερα υλικά αγαθά καλλιεργούν τον εξουθενωτικό ανταγωνισμό. Παράλληλα περιορίζουν τις κοινωνικές αρετές για ομαλή συμβίωση και αποπροσανατολίζουν τις ανθρώπινες προσπάθειες για πνευματική ανάταση, πολιτιστική δημιουργία και ηθική ολοκλήρωση.

Η σχέση του ανθρώπου με την πολιτική έχει αλλάξει στις σύγχρονες κοινωνίες. Τα οράματα για κοινωνική δικαιοσύνη και ευημερία που νοηματοδοτούσαν τη ζωή του ανθρώπου έχουν εκλείψει και τη θέση τους έχει πάρει ο ατομικισμός, η παθητικότητα και η αποστασιοποίηση από τα πολιτικά δρώμενα. Ακόμα και στην πολιτική κυριαρχεί η μαζοποίηση, η οποία αναιρεί την ατομικότητα, τη μοναδικότητα της προσωπικότητας. Οδηγεί στον εκφυλισμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, σε απώλεια αυτοτέλειας και αυτοκυριαρχίας και στην πνευματική υποδούλωση.

Όσον αφορά τη φύση, ο σύγχρονος άνθρωπος απέχει πολύ. Η απομάκρυνση του απ’ αυτήν και η εξαντλητική εκμετάλλευσή της με σκοπό τον εύκολο και γρήγορο πλουτισμό έχουν ως επακόλουθο την αλόγιστη οικολογική καταστροφή. Ακόμα, η άγνοια των νόμων, των μηχανισμών και των επιταγών της έχουν υποβαθμίσει αισθητά την ποιότητα ζωής του σύγχρονου ανθρώπου και επιτείνουν το ψυχολογικό του αδιέξοδο.

Προκειμένου να επέλθει η διαφυγή του ανθρώπου από τις σύγχρονες μορφές αλλοτρίωσης, είναι αναγκαία η εξασφάλιση μίας ζωής με πνευματική ποιότητα και αξιοπρέπεια. Ο άνθρωπος στην προσπάθειά του αυτή χρειάζεται εφόδια, όπως πνευματική ωριμότητα, μόρφωση, κριτική ικανότητα, συναισθηματική πληρότητα, αυτογνωσία και αυτοκριτική. Όλα αυτά αποτελούν μια δύσκολη πρόκληση στο ασφυκτικό πλαίσιο της σύγχρονης πραγματικότητας. Είναι καιρός, όμως, να αναλάβει δράση.