του Δημήτρη Κυριαζή
Σχέδιο: Μυρτώ Μπαλτάκη, Ελένη Μαδούρου
Κάθε άνθρωπος έχει κάποιο πρότυπο στη ζωή του˙ ένα πρότυπο με το οποίο προσπαθεί να ταυτιστεί όσο περισσότερο γίνεται. Είναι σημαντικό να θαυμάζουν οι άνθρωποι, και συγκεκριμένα οι νέοι, κάποιον που θα διαμορφώσει θετικά την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα τους. Αυτόν τον σκοπό έχουν τα πρότυπα, να χτίζουν τις αντιλήψεις και τις ιδέες της νέας γενιάς. Όσο ωφέλιμο και αποτελεσματικό, όμως, μπορεί να φαίνεται ένα πρότυπο για μία κοινωνία και για κάθε άτομο ξεχωριστά, τόσο σαθρό και ψεύτικο καταλήγει να είναι στον 21ο αιώνα.
Αρχικά, με την πρόθεση ενός παραδείγματος προς μίμηση, αυτομάτως ξεκινάει μία διαδικασία συνεχούς προσπάθειας για την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη προσέγγιση στο αρχικό είδωλο-πρότυπο. Δηλαδή, τίθεται ένας υποσυνείδητος στόχος για αναβάθμιση και καλυτέρευση του ατόμου. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τόσο την εξωτερική του εμφάνιση (ρουχισμός, μόδα κλπ.) όσο και τον εσωτερικό του κόσμο (ιδέες, νοοτροπίες, απόψεις).
Επομένως, επωφελές αποβαίνει για το ίδιο το άτομο, καθώς αυτό το γεγονός δείχνει ότι θέλει να ακολουθήσει ένα συγκεκριμένο μοτίβο ζωής που θεωρεί αυτός σωστό και μέσω του οποίου μπορεί να βοηθήσει στην εξέλιξη του περιβάλλοντός του. Ωστόσο, και για την κοινωνία είναι πολύτιμο, διότι και η ίδια επιδιώκει με παρόμοιο τρόπο, κυρίως μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος, να υιοθετήσουν οι έφηβοι ένα παράδειγμα που θα ενσαρκώνει
ιδέες και αξίες τέτοιες που θα την κάνουν να αναπτυχθεί, να βελτιωθεί και να λειτουργεί χωρίς διαταράξεις. Για να γίνει αυτό κατανοητό, ας αναρωτηθούμε: ποια κοινωνία δεν θα ήθελε για ίνδαλμα των πολιτών της κάποιον ο οποίος θα υπακούει στους νόμους, θα σέβεται τους θεσμούς και τις ανθρωπιστικές αξίες και θα βαδίζει σύμφωνα με τους κανόνες που επιβάλλει η ευρυθμία; Μάλλον καμία. Κι αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός για μια πολιτεία-κοινωνία: να αποτελείται από τέτοιου είδους πολίτες.
Από την άλλη πλευρά, τα πρότυπα αλλάζουν. Μάλλον αλλάζουν τα κριτήρια της νεολαίας για την επιλογή τους. Οι σημερινοί νέοι τείνουν να θαυμάζουν οτιδήποτε είναι αρεστό και προβάλλεται στον κοινωνικό τους κύκλο. Συχνά δεν διαθέτουν δική τους κρίση, προκειμένου να αντιληφθούν ποιο πρότυπο συνδέεται με τον δικό τους τρόπο σκέψης και ταιριάζει με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους. Αυτό βέβαια, ενδεχομένως
οφείλεται και στα ίδια τα πρότυπα. Όταν κάποιοι δεν μένουν πιστοί στην ιδεολογία τους, τότε αυτό θα έχει παρόμοια επίδραση και σε αυτούς που τους θαυμάζουν και ζουν με τις ίδιες πεποιθήσεις. Όταν ένας τραγουδιστής μέσω των στίχων του εκφράζει και εκπροσωπεί τη φτώχεια παρουσιάζοντας τις άσχημες πτυχές μιας κοινωνίας και από τη στιγμή που θα αποκτήσει δόξα και αναγνωρισιμότητα, αρχίζει να αναφέρεται σε χρήματα, να εκπροσωπεί και να ταυτίζεται μέσω της τέχνης του με ισχυρότερες κοινωνικές τάξεις, είναι λογικό πως και το κοινό του θα συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο και θα αποκτήσει αυτή τη λογική της συνεχώς μεταβαλλόμενης άποψης. Από εκεί που ταυτιζόταν με τις ιδέες του καλλιτέχνη σχετικά με τη φτώχεια, καταλήγει να ταυτίζεται με το ακριβώς αντίθετό του, τον πλούτο.
Έτσι, τελικά, ελάχιστοι έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν για πρότυπο κάποιον που πραγματικά τους εκφράζει και τους ολοκληρώνει ως προσωπικότητες. Ένα τέτοιο φαινόμενο μπορεί να αποδειχθεί καταστροφικό για μία κοινωνία. Από τη στιγμή που αδυνατούν οι νέοι να διακρίνουν και να διαχωρίσουν το ωφέλιμο από το σαθρό πρότυπο, τότε αδυνατούν και να αντισταθούν σε οτιδήποτε τους επηρεάζει, ακόμη και όταν δεν συμβαδίζει με τις αξίες και τις αντιλήψεις τους.
Πιθανώς αρκετοί από τους νέους να αντιλαμβάνονται τον ανούσιο ρόλο ορισμένων από τα σημερινά πρότυπα, αλλά παρόλα αυτά εξακολουθούν να τα θαυμάζουν. Έχουμε τελικά ένα κοινωνικό σύνολο που αποτελείται από άβουλες προσωπικότητες, εύκολα «μεταχειρίσιμες». Τα πρότυπα αυτά τους ωθούν στην απραξία, με συνέπεια να υποβαθμίζεται η θέση τους σε μία κοινωνία με συνεχώς μεταβαλλόμενες και μη συγκεκριμένες απόψεις. Πώς είναι δυνατό ο λόγος κάποιου πολίτη να έχει βαρύτητα, όταν αλλάζει κατεύθυνση από τη μία μέρα στην άλλη ή όταν θαυμάζει και προσπαθεί να
υιοθετήσει τον τρόπο ζωής και σκέψης κάποιου εγωπαθή επώνυμου που προβάλλει τον εαυτό του και το χρήμα; Το πιθανότερο είναι να μην τον πάρουν στα σοβαρά, από τη στιγμή που ο λόγος του δεν έχει υπόσταση, όπως και η ανύπαρκτη προσωπικότητά του.
Μια κοινωνία στηρίζεται πάνω σε αυτή την αρχή, του ελεύθερου και αποφαινόμενου με επιχειρήματα λόγου, για να λειτουργήσει ορθά. Οφείλει, λοιπόν, να προσπαθήσει να επενδύσει στη σωστή διαμόρφωση αντιλήψεων και υιοθέτηση ορθών προτύπων, ώστε να καταλήξει αυτή η αρχή γνώρισμα του κάθε πολίτη. Για να μην έχει γίνει, όμως, καμία πρόοδος μέχρι τώρα, μήπως δεν θέλει να προσπαθήσει ή μήπως επιδιώκει τη διατήρηση της
συγκεκριμένης κατάστασης;