Προβληματισμοί από τους μαθητές του Γ2 για τη βία γύρω μας
Το μεγαλύτερο επίτευγμα του ανθρώπου είναι να απαρνηθεί τη φύση του και να δαμάσει τα ένστικτά του. Αυτό γιατί τα ένστικτα της επιβίωσης πολλές φορές μας σώζουν, άλλες όμως μας οδηγούν σε αποτρόπαιες και εγκληματικές πράξεις. Παραδείγματος χάρη, στην καταδικαστέα βία.
Η βία από όπου κι αν προέρχεται, είναι καταδικαστέα, είτε ο λόγος είναι αμυντικός είτε είναι επιθετικός. Ο άνθρωπος έχει αναπτύξει την τέχνη και την επιστήμη. Μπορεί κάλλιστα να αναπτύξει και διάφορα αισθήματα, αυτά του αλληλοσεβασμού και της αλληλεγγύης. Έτσι, σε περίπτωση έκρηξης θυμού, τα αισθήματα αυτά θα τον αποτρέψουν από το να βλάψει ένα συνάνθρωπό του. Η πνευματική καλλιέργεια και γενικότερα η παιδεία δείχνει στον άνθρωπο διαφορετικές οδούς, ώστε να λύσει τα προβλήματά του, από αυτές που δείχνει το ένστικτό του, και συνήθως πιο ωφέλιμες για αυτόν και την κοινωνία.
Χαρά Ντίτσιου
Το οργανωμένο πλήθος εξασφαλίζει προστασία και αποδοχή στους συμμετέχοντες αλλά από την άλλη μηχανοποιεί τη συμπεριφορά και κατευθύνει τη σκέψη. Έτσι, συχνά βλέπουμε άτομα να πράττουν όχι με τη βάση τη δική τους βούληση αλλά του πλήθους με στόχο την ένταξή τους στην ομάδα. Οι πράξεις αυτές θεωρούν πως είναι εκούσιες αλλά στην πραγματικότητα είναι ενέργειες της μάζας. Όλο αυτό έχει ως αποτέλεσμα να συμβαίνουν άσχημα πράγματα τα οποία θεωρούνται σωστά, επειδή γίνονται από το πλήθος.
Νικολέτα Λαζαρίδου
Ο έλεγχος του ενστίκτου της αγέλης που οδηγεί στην ανθρώπινη βία είναι κάτι δύσκολο να επιτευχθεί. Κι αυτό γιατί το ένστικτο εκδηλώνεται σε μια ευρύτερη ομάδα η οποία προσφέρει προστασία και δύναμη. Ελάχιστοι, λοιπόν, έχουν την ικανότητα να τολμήσουν και να αποσπαστούν από αυτή. Τα κύρια στοιχεία που απαιτούνται για την κατάκτηση της ελευθερίας και την τιθάσευση αυτού του ενστίκτου είναι η ηθική ανδρεία και η πνευματική εντιμότητα. Αυτό συνεπάγεται την ικανότητα αντίστασης και ελέγχου της κατάστασης χωρίς οι άνθρωποι να συμπαρασύρονται από τη μάζα και να είναι υποχείριοι των υπολοίπων.
Κατερίνα Σάββα
Ως κοινωνικό ον ο άνθρωπος πάντα αναζητά την ένταξή του στο πλήθος, σε μια ομάδα. Όσο ένας άνθρωπος ανήκει σε ένα κοινωνικό σύνολο διατηρώντας την κρίση του, την προσωπικότητά του μπορεί η ένταξή του σε αυτό να επιφέρει θετικά στοιχεία για την κοινωνία ή και τον εαυτό του. Όταν όμως ο άνθρωπος χειραγωγείται από την ομάδα στην οποία ανήκει και διαμορφώνει τις απόψεις του αποκλειστικά με βάση το σύνολο, τότε μπορεί να οδηγηθεί σε πληθώρα αρνητικών πράξεων, όπως η βία.
Ένας άνθρωπος χωρίς κριτική και χωρίς προσωπικό αξιακό σύστημα, είναι ένας άνθρωπος αμαθής, άβουλος και πνευματικά κενός. Είναι, επομένως, εύκολο να παρασυρθεί από ορμήσεις , να θηριοποιηθεί και συνεπώς να καταφύγει σε πράξεις βίας. Ανίκανος να φερθεί ως ένα πρόσωπο, δηλαδή ως ον με ελεύθερη βούληση, συχνά χρησιμοποιεί τη βία ως μέσο, για να μπορέσει να «ταιριάξει» στο πλήθος. Επιπλέον , τέτοια άτομα συχνά λόγω της ανασφάλειάς τους αισθάνονται την ανάγκη να επιδείξουν μια υποτιθέμενη ανωτερότητα και αποδείξουν την υπερ-ισχύ τους κάτι που επιδιώκουν με τη βία.
Η βίαια αυτή συμπεριφορά μπορεί να περιοριστεί όσο το άτομο είναι νέο και η προσωπικότητά του διαπλάθεται. Όταν όμως ένα άτομο υιοθετήσει και παγιώσει τις απόψεις του συνόλου ως δικές του, σε βάθος χρόνου η συμπεριφορά αυτή πιθανόν να μη μπορεί να τιθασευτεί.
Καλλιόπη Γκόγκου
Το ένστικτο της αγέλης συχνά οδηγεί τους ανθρώπους σε βίαιες πράξεις. Αυτό όμως μπορεί να περιοριστεί αν ο κάθε ένας χωριστά βάλει όρια στον εαυτό του. Ειδικότερα πρέπει να διαχωρίζει τις απόψεις τους από αυτές της μάζας. Πρέπει να έχει μια επαφή με την κοινωνία και τους γύρω του, αφού τους έχει ανάγκη, όμως να μην ακολουθεί άβουλα τους πολλούς. Επιπλέον, θα ήταν καλό για το μέσο άνθρωπο να μην απορρίπτει τη στάση που προωθεί η αγέλη χωρίς πρώτα να τη φιλτράρει, για να αποφύγει ένα βίαιο αποτέλεσμα.
Ιωάννα Γαρέφη
Πώς το ένστικτο της αγέλης που οδηγεί τον άνθρωπο στη βία μπορεί να τιθασευτεί; Μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με τη χρήση της κριτικής σκέψης που αποτρέπει τον χρήστη της να λάβει μέρος στο πανδαιμόνιο που επικρατεί, όταν αφηνιάζουν τα πλήθη. Ο λογικός άνθρωπος γνωρίζει ότι αν ενωθεί με τη μάζα, με την πρόθεση να μην παρεκτραπεί και απλώς να δηλώσει ήπια αποδοκιμασία ή την αποστροφή του για το αντικείμενο που εξεγείρει τα ζωώδη ένστικτα του πλήθους δεν θα τα καταφέρει παρά τον όποιο αυτοέλεγχο –διαθέτει. Γι΄αυτό προτιμά να μην αναμειχθεί καθόλου, καθότι γνωρίζει ότι τέτοιου είδους συμπεριφορές οδηγούν πολλές φορές στη διάπραξη ειδεχθών πράξεων που είναι δείγμα κατώτερης νοημοσύνης, ίδιας με των ζώων και αποτελεί όνειδος για τον ανθρώπινο πολιτισμό.
Παρά ταύτα ενδέχεται ακόμη να δέχεται πειρασμούς να συμμετάσχει σε αυτή την εκδήλωση ωμής βίας, διότι τα συναισθήματα και οι επιθυμίες συνήθως υπερισχύουν της λογικής. Σε αυτή την περίπτωση δεν θα καταφέρει να πείσει τον εαυτό του με τα προαναφερθέντα επιχειρήματα. Θα χρειαστεί λοιπόν να επιστρατεύσει τους υπόλοιπους μηχανισμούς άμυνας που περιλαμβάνουν είτε την άμεση και σθεναρή αντίσταση στην παράλογη αυτή σκέψη είτε τη συγκέντρωση του νου σε κάποια άλλη σκέψη προκειμένου να ξεχάσει τον πειρασμό που επιτίθεται.
Νικόλαος Βαρής
Ο περιορισμός του αγελαίου ενστίκτου απαιτεί τη στενή συνεργασία του συστήματος οργάνωσης των κοινωνιών και του ίδιου το ατόμου.
Αρχικά το άτομο πρέπει να επιδιώκει την κριτική σκέψη, να θέλει να παιδευτεί, να μην αρκείται στην επιδερμική καλλιέργεια. Απαιτείται βαθύτερη αναζήτηση, μέσω της παιδείας και της φιλοσοφίας, για την υιοθέτηση του ορθού και ηθικού τρόπου σκέψης. Και η απόκτηση παιδείας είναι εξ ολοκλήρου προσωπικός αγώνας. Ο άνθρωπος δεν πρέπει να αρκεστεί στην θεσμική παιδεία που λαμβάνει από την εκπαίδευση και την οικογένεια. Στην πραγματικότητα, η πνευματική καλλιέργεια βασίζεται στην προσπάθεια μας για απόκτηση της ηθικής μέσω της φιλοσοφίας, της λογοτεχνίας, της ποίησης.
Παράλληλα, η κοινωνία χρειάζεται να μεταστραφεί από το παρόν κερδοσκοπικό σύστημα, αποστραγγισμένο από κάθε μορφή ανθρωπισμού, το οποίο εκλαμβάνει τον άνθρωπο ως μέσο για την απόκτηση κέδρους και όχι ως σεβαστή αξία. Αυτή η αλλαγή είναι καλό να ξεκινήσει από τα ΜΜΕ, στα οποία προβάλλεται συνεχώς βίαιο περιεχόμενο, επειδή αποβλέπουν στο κέρδος και η βία επιφέρει τα μέγιστα των κερδών. Το ίδιο ισχύει και σε αθλητικούς συλλόγους , όπου ο οπαδισμός και η χειραγώγηση των φιλάθλων οδηγούν σε θερμά επεισόδια εντός και εκτός αθλητικών εγκαταστάσεων.
Κοινωνία και άτομο επιβάλλεται να συνεργαστούν για τον περιορισμό του υλικού ευδαιμονισμού και την αξίωση της πνευματικής καλλιέργειας, για τη διαμόρφωση ολοκληρωμένων, πολυδιάστατων προσωπικοτήτων.
Ελένη Χαριζάνη